YENİ TEŞVİK SİSTEMİ NELER GETİRECEK ?

Sanayicimizi desteklemek, yatırımları artırmak, işsizliği önlemek amacıyla 2004’ten bu yana birçok teşvik çıkarılmıştırtır. Hepinizin bildiği gibi; 2004-Yılında 49 il için çıkarılan ‘yatırım teşviki’ daha çok bölgesel dengesizlikleri giderme amacını taşıyordu. 5 Nisan 2012 Tarihinde açıklanan ve 1 Ocak 2012  tarihinden geçerli olacak yeni teşvik sisteminde ise bunun yanında ayrıca ‘stratejik yatırımlar’ desteklenerek cari açığın azaltılmasına dönük olarak ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve ürünlerin yatırım ve üretiminin artırılması da hedefleniyor. Nitekim bölgesel  sistem yerine üstelik de sabit olmayan değişken 'İl Bazlı Bölgesel Teşvik Sistemi'ne geçiliyor.

 Yeni teşvik sistemi 4 ana bileşen ve 6 bölgeden oluşmaktadır.

1- Genel Teşvik Uygulamalarında;  KDV İstisnası, gümrük vergisi muafiyeti bulunmaktadır.

2- Bölgesel Teşvik Uygulamalarında; KDV İstisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, sigorta primi işveren hissesi desteği, yatırım yeri tahsisi, faiz desteği bulunmaktadır.

3- Büyük Ölçekli Yatırımların Teşvik Uygulamalarında; KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti, Vergi İndirimi, Sigorta primi İşveren hissesi desteği, Yatırım yeri tahsisi, Faiz desteği bulunmaktadır.

4- Stratejik Yatırımların Teşvikinde ise; KDV İstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti, Vergi İndirimi, Sigorta primi İşveren hissesi desteği, Yatırım yeri tahsisi, Faiz desteği, KDV İadesi

Hangi Bölgede Yapılırsa Yapılsın 5. Bölgeye Sağlanan Desteklerden Yararlanacak Yatırımlar:

- Otomotiv, uzay veya savunma sanayine yönelik test merkezleri, rüzgâr tüneli, tasarım v.b. yatırımlar,

- Belirli büyüklükte ve özellikte belirli ilaç ve savunma sanayi yatırımları,

- Özel sektör tarafından gerçekleştirilecek ilk, orta ve lise eğitim yatırımları,

- Denizyolu ve demiryolu ile yük ve yolcu taşımacılığına yönelik yatırımlar,  

- Madencilik yatırımları,

- Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde yapılacak turizm yatırımları.

Hangi Bölgede Yapılırsa Yapılsın Bulunduğu bölgenin Bir Alt Bölgesine Sağlanan Desteklerden Yararlanacak Yatırımlar:

- OSB’lerde yapılacak yatırımlar,

- Aynı sektörde faaliyet gösteren firmaların birlikte gerçekleştireceği ve faaliyet gösterilen yatırım konusuna dikey veya yatay uyum sağlayacak yatırımlar,

- Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenen Ar-Ge projeleri neticesinde geliştirilen ürünün üretimine yönelik yatırımlar.

Peki Yeni Teşvikler istihdamdaki kırılganlığı azaltacak mı?

Ülkemizde istihdamda bir kırılganlık olduğu kesin. Herhangi bir öngörülemeyen ekonomik ortamda, işsizliğin ciddi şekilde artış göstereceği de kesin. Nitekim son kriz ortamında da böyle oldu. İşsizlik krizle birlikte, daha sonradan düşme eğilimine girmiş olsa da, Cumhuriyet tarihinde hiç görülmediği kadar arttı. Bu durumun temel sebebi işsizliğin ülkemizde "yapısal özellikler" taşıdığı gerçeğidir.

Teşvik paketlerinde doğal olarak ilk dikkat çeken konu istihdam etkisinin olup olmayacağı, Son açıklanan paketin temel amacına baktığımızda, cari açığın düşürülmesi ön plana çıkıyor. Ancak bu amaç dolaylı olarak istihdam artışına da etki ediyor. Bir anlamda, cari açık hedefi üzerinden giderek, yerli sanayi çeşitlendirmesine yol açarak istihdam artışı hedeflenmiş gözükmektedir.

Halen uygulanan on farklı sigorta prim teşviki var Teşvik paketinde ilgilendiğimiz asıl konu, doğrudan istihdam etkisi yaratacak konular. Bunların başında doğal olarak "sigorta prim teşviki" geliyor. Hali hazırda tam on farklı sigorta prim teşviki var. Bunların bir kısmı bu sene sonunda, bir kısmı 2013 sonunda, bir kısmı da 2015 sonunda sona erecek.

Yeni sigorta prim teşviki ücretin asgari ücrete kadar olan kısmını ilgilendiriyor Getirilen yeni teşvik uygulaması bir anlamda onbirinci sigorta teşvik düzenlemesi olacak. Teşvik paketinde sigorta prim teşviki, sigorta primi işveren payının devlet tarafından karşılanması olarak ortaya çıktı. Bu doğrudan bir müdahale, Ancak oldukça isabetli bir düzenleme. Nitekim günümüzde işverenin prim yükü bakımından, OECD ülkeleri arasında birinci durumdayız. Getirilen teşvik, sigorta priminin asgari ücrete kadar olan kısmını ilgilendiriyor. Yani, asgari ücretin üzerinde ücret alan bir kişi için sigorta prim teşviki, sadece asgari ücrete kadar olan kısmı için söz konusu. Asgari ücretin üzerinde kalan ücrete ise normal sigorta prim kesintisi uygulanacak.

Organize Sanayi Bölgeleri'nde yapılacak yeni yatırımlarda teşvik süresi uzayacak

Bir diğer husus ise, eğer yapılacak yeni yatırım organize sanayi bölgelerinde yapılacaksa sürenin artacak olması. Örnek olarak, Van'da yapılacak yeni bir yatırım organize sanayi bölgesinde ise, bu durumda 6. bölgeye verilen 10 yıllık sigorta prim teşviki 12 yıla çıkacak. Yani bir anlamda bu yeni teşvik paketi, organize sanayi bölgelerini birer çekim merkezi haline getirmeyi planlıyor.

Bu yeni teşvik düzenlemesinin özellikle 5. ve 6. grupta yer alan gelişmişlik seviyesi düşük illerde istihdamı arttıracağı kesin. Diğer gruplarda yer alan iller için de istihdama etkisi olumlu olacak, ancak en çok etkilenecek iller bu gruplarda yer alanlar olacaktır. Bu yeni düzenleme tam anlamıyla "bölgesel asgari ücret" olmasa da, asgari ücret üzerinden teşvik getirerek işverenleri rahatlatmayı amaçlıyor.  

Yeni İstemde Uygulamada Meydana Gelecek Sıkıntılar;

Örneğin “İller arasında ve iller içinde haksız rekabet ile kazanılmış haklar arasındaki denge nasıl sağlanacak? Yeni teşvik paketinin uygulama sürecinde tüm yetki merkezde mi olacak? Eğer öyleyse, proje bazlı değerlendirme için bir kapasite atılımı yapılacak mı? Cari açığı azaltma amacıyla desteklenecek stratejik yatırımların rekabet gücünü sağlamak adına korumacılık tedbirleri de uygulanacak mı?” gibi sorular cevap bekliyor.

SONUÇ OLARAK; geçmiş teşvik paketleriyle kıyaslandığında, yeni düzenlemenin Türkiye’nin farklı yerlerinde, özellikle de az gelişmiş bölgelerimizde, imalat sanayi yatırımlarının artmasına önemli bir katkı sağlayacağı ortadadır.

“Bu açıdan bakıldığında, yeni teşvik paketini oldukça başarılı olarak değerlendirilebilir. Yeni teşvik paketi, ülkemizin çok farklı bölgelerindeki ve sektörlerindeki yatırımcılardan gelen talepleri ve önerileri, sanayileşmeye katkı sağlayacak bir düzenlemeye dönüştürmeyi başarmış gözükmektedir. Bu taleplere yanıt verebilme açısından, yeni teşvik paketinin, ülkemizde bugüne kadar geliştirilmiş en kapsamlı ve teknik açıdan en doğru düzenleme olduğu da söylenebilir.”

Ancak yapılan düzenlemelerin bende biz çok uzman gibi özde başarılı olmasına rağmen, sanayileşmenin hız kesmeden devamlılığını sağlaması, bölgesel gelişmişlik farklılıklarını azaltılmsı, küresel ekonomide rekabet gücünü arttırma ve cari açığı azaltma gibi çok iddialı ve çok farklı politika müdahaleleri gerektiren hedeflerin çözümünü sadece bu teşvik paketinden beklemenin, hem bu pakete hem de onu hazırlayanlara ve uygulayacak olanlara büyük bir haksızlık olacağı kanaatindeyim.

“İddialı bir yapısal reform gündemiyle desteklenmeyen bir teşvik sistemin başarısının da sınırlı olacağı unutulmamalıdır”

“Genel anlamda bir çok alanda yapısal reformlar yapmadan, başta çıkartılması planlanan yeni TTK gibi sanayinin önünde engel teşkil edebilecek uygulamalardan vazgeçilmeden, yeni teşvik paketinin Türkiye’yi ilk 10 (ülke) arasına sokmasını beklemek çok gerçekçi bir yaklaşım değildir. 2013 yılında bu yeni teşvik paketi ile birçok yabancı ve yerli yatırımın ülkemize çekilmesi mümkün olabilir ama yeterli olacağı kanaatinde değilim.”

Son olarak 5. Ve 6. Bölgeler’ e ( Güney Doğu ve Doğu Anadolu İlleri ) yapılan teşvikler bölge için tarihi bir fırsattır. Bölge insanının artık terörden nemalananlara dur demesi gerekmektedir. Yatırımcının bu bölgelere gitmemesinin en önemli nedeninin terör olduğunu hepimiz biliyoruz. Bölgelerin gelişmişlik düzeyini en aza indirmek için orada sağlayacağınız teşvik ve kredi imkânlarının terör bitmeden bu bölgelerdeki yatırımların birden artmasını beklenmemelidir.